Uzaydan 3. balant! Trkiye’nin ilk astronotu Gezeravc, grev sonras ini yapacaklar noktay aklad

Trkiye’nin ilk astronotu Gezeravc, Uluslararas Uzay stasyonu’ndaki bilimsel deney almalarna devam ediyor. Uzaydaki deneyimlerini ve merak edilenlerini paylat. Gezeravc, Cumhurbakan Recep Tayyip Erdoan ile Sanayi ve Teknoloji Bakan Mehmet Fatih Kacr’n ardndan ilk canl yayn balantsn Samsun niversitesi renci ve akademisyenleri ile gerekletirdi. renciler sordu, ay yldzl bayramz uzayda tayan Gezeravc cevaplandrd.

“AY YILDIZLI BAYRAIMIZI UZAYDA TAIMAK EREFNE NAL OLMAK, TARF TES BR DUYGU”

“Uzayda olmak nasl bir duygu?” sorusu zerine Gezeravc, “Ay yldzl bayramz uzayda tamak erefine nail olmak, tarif tesi bir duygu. Sizlerin de desteini burada hissetmek, benim his ve dncelerime payda olduunuzu bilmek, mutluluklarn aile ile paylaldnda oalmas gibi deneyimlerimi daha da deerli hale getiriyor. Beni buraya tayan anl bayramzn, istasyonda asl olduu yerden her geiimde, iradesi ve kararll ile bu byk adm atan devletimizin, milletimize yaatt mutluluk, gurur ve heyecan hissediyor ve rperiyorum. Hatta yerekimsiz ortamda olmasam, ayaklarmn yerden kesildiini sylerdim. Ancak, bu deyimin mevcut ortamda fiziki bir karl yok” ifadelerini kulland.

“NSANLIIN BARIIL BMDE VE BRL NDE, GELECEN EKLLENDRD BR ANIT NTELNDE”

Uluslararas Uzay stasyonu hakknda sorulan soruya Gezeravc, grev yapt Uluslararas Uzay stasyonu’nun, dnyann alak yrngesinde yer alan bir uzay ss olduunu belirterek, “Dnya yzeyinden ortalama 400 kilometre ykseklikte, saniyede yaklak 8 kilometre hzla hareket eden bu uzay ss, dk yerekimi ortamnda bilimsel deneyler yaplmasna imkn veren bir laboratuvar grevi gryor. Bunun yannda, ezamanl olarak, dnyay gzleyebildiimiz insanl yapay bir uydu nitelii de tayor. Saatte yaklak 28 bin kilometre hzla, dnyann etrafnda ortalama 90 dakikada bir tam tur atyoruz. Boyutlarna gelecek olursak, yaklak bir futbol sahas byklnde. 74 metreye 110 metrelik lleriyle bu istasyon, insanolu tarafndan bugne kadar uzayda ina edilmi en byk yap olma zellii tayor; arl ise yaklak 420 ton. ISS’i oluturan ilk modller, Rusya ve Amerika Birleik Devletleri’ne ait roketler ve uzay mekikleri ile tand. Bu istasyonda, o zamandan bu yana, pek ok devlet tarafndan, birok bilimsel alanda almalar ve incelemeler gerekletirilmi ve halen de gerekletirilmeye devam ediyor. Bu adan bakldnda, insanln barl biimde ve i birlii iinde, geleceini ekillendirdii bir ant niteliinde diyebiliriz” yantn verdi.

“UZAY STASYONUNUN NORMAL OPERASYONU VE ACL DURUM PROSEDRLERN RENDK”

“Uluslararas Uzay stasyonu’nda yaayabilmek ve oraya uyum salayabilmek iin u ana kadar ne tr aamalardan getin?” sorusuna Gezeravc u ekilde cevap verdi: “ncelikle, grevin fizyolojik gerekliliklerini karlamaya ynelik alak basn odas ve santrifj eitimleri aldk. Bu eitimlerde, bir uzay aracnn frlatma ve yrngede seyir artlarnda ani ivmelenmelerini, ok ksa srede yaamann insan vcudundaki etkileri ve bunlara kar nasl mukavemet gsterilecei zerinde altk. Ardndan, frlatmann gerekletirilecei Falcon-9 roketi ve zerindeki Dragon uzay aracnn normal operasyonuna ve muhtemel acil durum senaryolarna ynelik eitimleri tamamladk. Bu ksm ok nemliydi. Nitekim; muhtemel acil durum senaryolarnn eitlendirilebilecei yzlerce farkl senaryo kombinasyonu mevcuttu. Bunun ardndan ise, uzay istasyonunun normal operasyonu ve acil durum prosedrlerini rendik. Ardndan, kendi grevimize zg ve gerekletireceimiz bilimsel deneylerin teorik ve sonrasnda uygulamal eitimlerini, Trk bilim insanlarnn da katlmlaryla kendi lkemizde tamamladk. Son olarak ise, grevin sonunda dnyaya dn srecinde karlaabileceimiz, suya ini sonras acil durum senaryolarn altk. Bu tr durumlarda hayatta kalma eitimleri aldk.”

“DRAGON KAPSL, GREV DN SUYA N YAPMAK ZERE TASARLANMI BR UZAY ARACI”

“Grev sonras nereye ini yapacaksnz?” sorusunda Gezeravc, “Dragon kapsl, grev dn suya ini yapmak zere tasarlanm bir uzay arac. Planl iniimiz, frlatmann da gereklemi olduu Florida eyaletinin dousundaki Atlas Okyanusu ve batsndaki Meksika Krfezi’nde yer alan toplam 7 potansiyel ini noktasndan birisine olacak. Neden potansiyel diyorum? nk; inie karar verilen gn ve saate ilikin frlatma ncesinde yaplan istatistiki deerlendirmeler gncel bilgiler nda gzden geirilerek karar veriliyor. Meteorolojik bilgiler, dalga ykseklikleri ve bunun gibi ini planlamasnda etkili olan birok faktrn, planlanan ini zamanndaki durumuna gre ini noktasna karar vermek gerekiyor. Tm bu bahsettiim detaylar, planl ini iin geerli. Bir de plansz iniler var ki; bu beklenmeyen durumlarda, acil durum senaryolar devreye giriyor. Bu tr bir durumda, dnya zerinde meteoroloji ve arama-kurtarma artlar asndan deerlendirmesi yaplm; risk faktrleri minimize edilmeye allm herhangi bir noktaya ini gerekleebilir” diye yant verdi.

“DENEYLER BLM NSANLARININ VE RENCLERN ARATIRMALARI KAPSAMINDA GEREKLETRLYOR”

“Uluslararas Uzay stasyonu’nda ne tr deneyler yapyorsun?” sorusuna ise Gezeravc, “Deney konularmz, malzeme bilimi, biyoloji, fizik, tp ve genetik alanlarnda farkl disiplinlerde aratrma konularn ieriyor. Bu deneyler bilim insanlarnn ve rencilerin aratrmalar kapsamnda gerekletiriliyor. Birka rnek vermem gerekirse, TBTAK bnyesinde hazrlanan gMetal deneyimizde; kimyasal tepkimesiz artlarda kat paracklar ile akkan ortam arasnda homojen bir karmn oluturulmasna yerekiminin etkisini aratracaz. Dier yandan, tp alannda, uzay ortamnn insan sal zerindeki etkilerini incelediimiz bir deneyimiz var. Bu deneyde radyasyona maruz kalmann kansere neden olan basklayc hcrelere etkisi inceleniyor. Ayrca, yerekimsiz ortamdan etkilenen henz ilevi kefedilememi genler ve bunlarn baklk sistemiyle ilikileri aratrlyor. Bu etkilerin tespit edilebilmesi iin, ilk nce dnyadayken kan rneklerim alnd. u anda da uzayda kan rneklerim alnmaya devam ediyor. Grev sonunda dnyaya iniimizi takiben de yine kan rnei vereceim. Sonular ilgili hocalarmza gnderilecek. TBTAK UZAY Enstitmz tarafndan, gelecek gnlerde gerekletirilmek zere tasarlanan MYOKA deneyimizde ise, Trk mhendisleri tarafndan gelitirilen ve ilk defa uzayda uygulanacak bir elektronik kart retimi teknolojisi test edeceiz. Rasat, Gktrk-2, mece ve Trksat-6A uydularmzn kartlar tasarlanp retilirken edinilen tecrbelerden ortaya kan bu zgn tekniin, milli uzay programnda yer alan dier uzay projelerine, zellikle de Ay Aratrma Projesine paha biilmez katklar salamasn bekliyoruz. Bu deneyimizin entegrasyonu grevden sonra da devam edecek.

Son olarak, genlerimizin devletimiz gzndeki nemini gsterdii PRANET deneyinden bahsetmek istiyorum. Mu Bilim ve Sanat Merkezi’nden renci kardelerimizin sunmu olduu PRANET deneyinde, propolis maddesinin etkilerini inceleyeceiz. Tm bu deney almalarndan elde edilen verileri, grev dn beraberimde dnyaya geri getirerek, analiz ve deerlendirme iin bilim insanlarmza teslim edeceim. Sonrasnda da bu veriler deerlendirilerek lkemizin uzayda yrtlen ilk bilimsel aratrmalarnn sonular elde edilecek” eklinde yant verdi.

“MKRO YEREKM ORTAMI, BLMSEL ARATIRMALAR N DNYADA SAHP OLMADIIMIZ OK FARKLI FIRSATLAR SUNUYOR”

“Uluslararas Uzay stasyonu’nda yaptn bu deneylerin bizlere ne gibi katklar oldu ya da olacak?” eklinde gelen soruya ise Gezeravc, “ok gzel bir soru ve farkl deneyler iin ok farkl ve zel cevaplar var. Ama ortak zelliklerine bakacak olursak, Dnya’daki yerekimi, orada gerekleen tm biyolojik, fiziksel ve kimyasal sreler zerinde byk bir etkiye sahip. Bu etkiyi ortadan kaldrdmzda, hcrelerin iletiim ekilleri ve maddeleri oluturan kristal yaplarn oluumu gibi hassas sreler de farkllayor. Bilim insanlarnn kanser, virsler, genetik bozukluklar ve kalp hastal ile balantl anahtar proteinlerin kristal yaplarn incelemelerini zorlatryor. Oysa bu istasyondaki mikro yerekimi ortamnda bu kristalleri incelemek, bir tmrn nasl gelitiini analiz etmek ve bununla mcadele edecek yeni bir ila yapmak iin aratrma yapmak mmkn. Dolaysyla, mikro yerekimi ortam, bilimsel aratrmalar iin dnyada sahip olmadmz ok farkl frsatlar sunuyor” diye yantlad.

“UZAY STASYONU NDE DE EKMLER YAPMAYA ALITIM”

“Bizimle uzaydan fotoraf paylaacak msn?” sorusuna ise Gezeravc, “Evet tabii ki. Bu da grevimin bir paras. ncelikle, bilim insanlarmzn ihtiya duyduu, deneylerle ilgili fotoraf ve videolar ekiyorum. Planlanan deneyleri gerekletirip, bunlarla ilgili gerekli verileri eksiksiz ekilde toplamak ilk hedeflerden bir tanesi. Bunun yannda, frsat olduka, uzay istasyonu iinde de ekimler yapmaya altm. Tabii bir de sizler iin dnyann fotoraflarn ekiyorum. Bunlar kademe kademe sizlerle paylaacam. Dnyamz okyanuslarnn maviliiyle, bulutlarnn beyazyla ve daha birok rengiyle ok fotojenik bir gezegen, bunlarn fotoraflar sizinle yakn bir srete buluacak.

“TRKYE’NN ORADA DA VAR OLDUUNU BLMES N ALIIYORUZ”

“Orada bulunan, bu gurur verici faaliyetleri yrten, Trkiye’nin ilk astronotu olmak sana neler hissettiriyor, ayrcalkl olduunu hissediyor musun?” eklinde yneltilen soruya ise Gezeravc, “ok deerli ve nemli grevin bir paras olmaktan ve gelecek nesillerimizin hayallerini, gzleriyle grebildikleri gkyznn tesine, uzayn derinliklerine tayabilmi olmaktan son derece mutluyum. Benim buradaki varlmdan ziyade, lkemizin buradaki varln temsil etmenin sorumluluu ar basyor. Kendimi milletimizin uzaya erien eli olarak gryorum. Ben, aslnda geri kalan yerde olan ok byk bir ekibin parasym. Biz ekip olarak, siz deerli genlerin ve gelecek nesillerin gklere baktnda, Trkiye’nin orada da var olduunu bilmesi iin alyoruz” ifadeleriyle cevap verdi.

“KENDM MKRO YEREKM ORTAMINDA, ELK KANATLARIM OLMAKSIZIN, BR KU GB GEREKTEN SERBEST VE ZGR HSSEDYORUM”

“Pilotluktan gelen bir astronot olarak, yerekimsiz ortamda en ok zorlandn ve en rahat uyum saladn unsurlar hangileri oldu?” eklinde gelen soruya ise Gezeravc, “Uluslararas Uzay stasyonunda, herkes iin genelde en ok zorluk ekilen unsur bir konumda sabit olacak ekilde durabilmek. Bunu uzun sre yapmak neredeyse imkansz. En rahat hissettiim ve dnyadaki uu tecrbemin salad en byk fayda, yerekimsiz ortamda oryantasyonumu ok hzl bir ekilde salayabilmek ve havada uarcasna hareket edebilmek oldu. Kendimi mikro yerekimi ortamnda, elik kanatlarm olmakszn, bir ku gibi gerekten serbest ve zgr hissediyorum” diye yant verdi.

“TEK KELME LE HARKA GRNYOR”

“Uzaydan dnyay izlemek nasl bir duygu?” sorusuna ise Gezeravc, “Tek kelime ile harika grnyor. Bu derin ve karanlk uzay boluunda, bize ev sahiplii yapan dnya, rengiyle insan byleyen bir gzellie sahip. Bu grnt, uzay boluundaki yaam alanmzn esiz deerini derinden hissetmeme ve bu gzellii muhafaza etmek iin elimden geleni yapmam gerektiini bir kere daha idrak etmeme vesile oluyor. Gezegenimizi korumak iin biz de lke olarak yeil ve temiz enerji retimi projelerine odaklanmalyz. rnein, buradan uzaya baktmda Gne’in snrsz kaynan gryorum. Biz bu kayna dnya zerinde ok snrl bir ekilde kullanabiliyoruz. Ayrca Dnyaya benim bulunduum yerden baktnzda, onu sanki ilk defa grm gibi bir his kaplyor iinizi. Buradan bakldnda, yani yeterince uzaklatnzda, aslnda tm dnya sizin yuvanz oluyor. ehirleri, lkeleri, dalar, okyanuslar ve zerindeyken sanki birbirinden ayr ve farklym gibi grnen tm ayrntlaryla, onun aslnda tm insanln yuvas olduunu fark ediyorsunuz” dedi.

“USUZ BUCAKSIZ BR BOLUA BAKIYORMUUM GB HSSEDYORSUN”

“Uzay stasyonundan dier tarafa, karanlk evrene bakmak ne hissettiriyor?” eklinde yneltilen soruya ise Gezeravc, “Usuz bucaksz bir bolua bakyormuum gibi hissediyorsun. Ama galaksiler ve yldzlarla sslenmi bir boluk bu. 2023 ylnda frlatlan MECE uydumuzun ektii Ay fotorafn ilk kez grdmde mthi etkilenmitim. imdi buradan galaksilerin ve yldzlarn byleyici grntlerini grdkten sonra, evrenin srlarnn kefinin ne kadar nemli olduunu dnyorum” eklinde yant verdi.